مقالات فارسی

کشمکش جهان واقعیت و خیال در فیلم «ترانه اندوهگین کوهستان»

با رویکرد شعرشناسی شناختی

لیلا صادقی

چکیده

انسان گفتمان واقعی و خیالی را می‌تواند به‌واسطه‌ی بازنمایی ذهنی خود پردازش کند و ساخت جهان‌های ممکن یکی از حوزه‌های مطالعاتی شعرشناسی شناختی است که علاوه بر تفسیر متن، قادر است به چگونگی ساخت و بازنمایی ذهنی مفاهیم در شیوه‌های هنری مختلف از جمله داستان، شعر، فیلم و غیره بپردازد. در بررسی جهان متن، فضاهای ذهنی متفاوتی دخیل هستند که به‌واسطه‌ی بازنمایی ذهنی مفاهیم بر حول سه محور متن/ مؤلف/ خواننده امکان تفسیر و خوانش هر اثری را ممکن می‌کنند. در بررسی فیلم مستند «ترانه‌ی اندوهگین کوهستان»، اثر حامد خسروی، با تلفیق نظریه‌ی جهان متن و الگوی نشانه‌شناسی شناختی لین و پرآگه براندیت، به بررسی چگونگی شکل‌گیری و ساخت فضای معنا و همچنین ارزیابی عناصر جهان‌ساز پرداخته می‌شود و همچنین نشان داده می‌شود که تغییر فضا و یا به عبارتی تلقی یک فضا به جای فضای دیگر چگونه باعث تغییر سرنوشت شخصیت‌های داستانی به عنوان یکی از عناصر جهان‌ساز می‌شود. از آنجایی که فضای ارجاع و فضای ارائه در این اثر دو فضای متضاد تلقی می‌شوند که یکی به جای دیگری گرفته می‌شود، در فضای ارتباط این عمل، غیراخلاقی تلقی شده و درواقع نشان می‌دهد که شکافی میان اطلاعات ارائه شده در جهان ارجاع و جهان ارائه وجود دارد، به صورتی که در کشمکش میان جهان باور/آرزو (جهان ارائه) و جهان اجبار (جهان ارجاع) امکان سلطه‌ی هیچ یک از فضاها بر دیگری وجود ندارد، چرا که قهرمانان جنگ دارای رفتارهایی ضدهنجار می‌شوند و همین رفتارها مانع از استقرار طرح‌واره‌ی اخلاقی در جهان متن می‌شود.

کلیدواژه‌ها: جهان ممکن، شعرشناسی شناختی، فضاهای ذهنی، جنگ، «ترانه‌ی اندوهگین کوهستان»

نوشتن دیدگاه